Expertos internacionais na abordaxe integral do Linfedema destacaron a importancia da Fisioterapia neste campo
Cos seus relatorios nas XV Xornadas Galegas de Fisioterapia, nas que esta patoloxía crónica foi analizada desde diferentes ópticas, como a cirurxía tanto vascular como plástica, a Medicina Física e Rehabilitadora, a Psicoloxía e, por suposto, a[...]

31-01-2017
Colexio Oficial de Fisioterapeutas de Galicia

O prestixioso profesor e investigador Albert Leduc, doutor en Fisioterapia e un dos primeiros profesionais en promover a técnica da Drenaxe Linfático Manual como un dos principais métodos dos que dispoñemos os fisioterapeutas para a abordaxe do Linfedema, foi o encargado de pronunciar a conferencia inaugural das XV Xornadas Galegas de Fisioterapia.

Traducida polo fisioterapeuta Carlos Manero García, o profesor Leduc comezou analizando os resultados dos principais traballos de investigación desenvolvidos no campo das patoloxías do sistema linfático, para continuar desenvolvendo a súa teoría sobre a efectividade da Drenaxe Linfático Manual (DM) tanto no tratamento do edema como na súa prevención. Subliñou neste sentido que entre o 25 e o 30% dos edemas que xorden tras unha cirurxía de cancro de mama poden ser evitados cunha correcta aplicación de DLM, coa consecuente redución de custos sanitarios: “O tratamento preventivo e sistemático é barato”, sentenciou neste sentido Leduc.

Durante a súa exposición Leduc mostrou espectaculares imaxes de pacientes nas que se constata os inmediatos resultados do tratamento con DLM tanto en Linfedemas primarios como secundarios e en postoperatorios en cancros de mama, ovarios e próstata.

Relatorio do doutor Javier Villaverde

Iniciou a quenda de relatorios o doutor Javier Villaverde Rodríguez, especialista en Angiología e Cirurxía Vascular no CHUS e docente na USC, que explicou como conseguir un adecuado diagnóstico do Linfedema, a súa tipificación en función da súa etiología e grao de afectación clínica, para desta forma poder afrontar un correcto tratamento por parte dun equipo multidisciplinar especializado.

Tras sinalar que a patoloxía linfática é a “irmá pobre” da Cirurxía Vascular e destacar que os fisioterapeutas son os “actores principais na prevención, tratamento e seguimento dunha patoloxía crónica que non é só un problema estético”, Villaverde Rodríguez realizou un pormenorizado repaso á anatomía e fisioloxía do sistema linfático e explicou as características do proceso clínico e evolución tanto do Linfedema primario, que cualificou como “o máis descoñecido”; como do secundario, causado segundo explicou por circunstancias que inciden sobre o correcto funcionamento do sistema linfático, “principalmente unha infección, aínda que o máis común é o provocado por unha cirurxía”.

O doutor Villaverde centrouse a continuación no diagnóstico, destacando a importancia dunha boa historia clínica (anamnesis) e dunha correcta exploración e exame físico, analizando os proles e os contras das diferentes probas clínicas que poden utilizar no diagnóstico diferencial: volumetría, tomografía, ecografía, eco-doppler, resonancia magnética, TAC, linfografía, linfogammagrafía, linfografía isotópica, linfografía fluoroscópica…

Relatorio do doutor Masiá

Os avances nos procedementos reconstructivos e paliativos no Linfedema secundario a través da Cirurxía foi o tema analizado polo doutor Jaume Masiá Ayala, que comezou sinalando que Galicia é a comunidade autónoma máis activa na loita contra o Linfedema.

Sinalou o doutor Masiá que a cirurxía do cancro de mama provoca no mundo 300.000 novos casos ao ano de Linfedema, e que en España a cifra de afectados dispárase ata 1.672.000 persoas, explicando que só nos últimos 10/15 anos espertouse un auténtico interese polo estudo do sistema linfático e denunciando a falta evidencia científica en todas as disciplinas implicadas.

Despois de asegurar que a tecnoloxía está constantemente revolucionando o Medicamento e a Cirurxía, Masía apostou pola utilización das novas técnicas de diagnóstico por imaxe, “que nos permiten coñecer mellor o estado da desorde un sistema como o linfático, cuxa anatomía é moi diferente entre unha e outra persoa, polo que os resultados que nos atopamos con estas novas técnicas son tamén diferentes”. Neste sentido, Masiá aposta pola combinación de técnicas de diagnóstico por imaxe para mellorar o diagnóstico.

O doutor Masiá referiuse finalmente á Fisioterapia catalogándoa de absolutamente necesaria ante todo tipo de cirurxía,  cun traballo intenso do fisioterapeuta tanto de maneira previa como posterior.

Suscitouse a continuación un interesante debate entre os doutores Leduc, Villaverde e Masiá tanto en relación aos posibles efectos secundarios causados polos líquidos de fluorescencia que se usan nas novas técnicas de diagnóstico, así como sobre a idoneidade do exercicio terapéutico no proceso de tratamento do Linfedema. Con todo, tal e como subliñou o moderador da mesa, o fisioterapeuta Bruno Chacón, todos os relatores coincidiron en falar da necesidade de potenciar a prevención e do fundamental papel da Fisioterapia na abordaxe integral do Linfedema.

Relatorio da doutora Isabel Forner

Xa pola tarde, a segunda mesa iniciouse co relatorio da doutora Isabel Forner Cordeiro, especialista en Medicina Física e Rehabilitadora, na que falou do tratamento integral do Linfedema para desconxestionar as vías linfáticas e reducir o volume do membro afectado, deténdose en explicar as características da terapia descongestiva, a presoterapia neumática, as vendaxes multilcapas ou multicomponentes e a drenaxe linfático manual.

A súa aposta é realizar un tratamento personalizado, individualizado e adaptado a cada paciente, variando o uso e intensidade de cada técnica en virtude das características do individuo. No aspecto das diferentes terapias de mantemento a longo prazo, a doutora Forner reclamou o desenvolvemento de estudos de investigación que permitan implantar estándares internacionais baseados en criterios de calidade e efectividade.  

Relatorio da fisioterapeuta Pilar García López

Fisioterapeuta especializada en patoloxía vascular-linfática, Pilar García López falou no seu relatorio dunha competencia propia da Fisioterapia, como é o tratamento do Linfedema mediante a Terapia Descongestiva Complexa, tanto na súa etapa intensiva como de tratamento.

Iniciou a súa intervención resaltando a importancia que para o fisioterapeuta especializado neste campo ten dispoñer dun profundo coñecemento do sistema e a anatomía linfática, porque tal e como asegurou “ningún sistema linfático é igual a outro e por conseguinte non todos os pacientes responden de igual maneira a un tratamento”.

Realizou a continuación un pormenorizado repaso ás diferentes manobras que conforman o Método Leduc de drenaxe linfático manual, “que pode outorgar ao paciente unha total independencia durante anos” e que se poden compaxinar no tempo coa aplicación doutras técnicas, como a presoterapia, as vendaxes multicapas ou as pezas de compresión, que manteñen unha presión tisular elevada e evitan a reinstalación do edema. Neste aspecto, Pilar García fixo especial fincapé na colocación de vendaxes multicapas tamén é unha competencia propia da Fisioterapia e resaltou que “o tratamento físico aplicado por un fisioterapeuta ten un risco mínimo e mellora o estado da enfermidade na maioría dos casos, independentemente do seu etología subxacente”. “De feito -engadiu- a miúdo é o tratamento conservador máis eficaz no Linfedema e, aínda que non se opón ao tratamento cirúrxico, representa sempre a primeira estratexia terapéutica”.

Para finalizar, Pilar García explicou a existencia dalgunhas contraindicacións: a drenaxe linfático manual non debe aplicarse en casos de afeccións agudas locais como a linfangite (inflamación do sistema linfático), así como en erisipelas (infección da dermis- hipodermis) ou celulite (inflamación dos tecidos brandos da pel); a vendaxe multicapas e a presoterapia non deben ser aplicados en caso de insuficiencia cardíaca avanzada; e, en caso de enfermidade periférica avanzada nas extremidades, tampouco debe aplicarse a vendaxe multicapas.

Relatorio do profesor Marcos Calvo Martínez

Finalizou a quenda de relatorios a ofrecida polo profesor Marcos Calvo Martínez, psicólogo experto en acompañamento a pacientes e familias afectadas polo cancro, con formación en Psicooncología, Promoción da Saúde e Psicosociología Aplicada, que participou na creación en Galicia da primeira Unidade de Psicooncología integrada nun Servizo de Oncoloxía, concretamente no CHUS.

Calvo Martínez iniciou o seu relatorio explicando que a Psicooncología traballa no “desgaste” que sofren os profesionais que se dedican ao ámbito oncolóxico, para continuar facendo fincapé en que os pacientes oncolóxicos están sometidos a moitos cambios (físicos, psicolóxicos, sociais, laborais e familiares) que condicionan a súa calidade de vida. Ademais de padecer síntomas comúns de tensión postraumática e medo á recaída, no caso concreto do Linfedema prodúcense alteracións no seu corpo que en moitos casos desembocan en trastornos  no seu estado de ánimo.

Tras sinalar que o Linfedema é unha patoloxía que normalmente se subestima nas consultas oncolóxicas, lembrou a todos os profesionais reunidos nas Xornadas que non tratan unicamente patoloxías, senón que tratan a persoas, polo que sempre deben ter en conta os aspectos psicosociais aos que os pacientes se poden ver sometidos, que deben escoitar as súas inquietudes e preocupacións e que, na medida do posible, tenten liquidar as súas incertezas e impotencia ofrecéndolles un plan de controlabilidad da súa enfermidade.

Expertos internacionales en el abordaje integral del Linfedema destacaron la importancia de la Fisioterapia en este campo

Con sus ponencias en las XV Xornadas Galegas de Fisioterapia, en las que esta patología crónica fue analizada desde diferentes ópticas, desde la cirugía tanto vascular como plástica, la Medicina Física y Rehabilitadora, la Psicología y, por supuesto, la Fisioterapia 

El prestigioso profesor e investigador Albert Leduc, doctor en Fisioterapia y uno de los primeros profesionales en promover la técnica del Drenaje Linfático Manual como uno de los principales métodos de los que disponemos los fisioterapeutas para el abordaje del Linfedema, fue el encargado de pronunciar la conferencia inaugural de las XV Xornadas Galegas de Fisioterapia.

Traducida por el fisioterapeuta Carlos Manero García, el profesor Leduc comenzó analizando los resultados de los principales trabajos de investigación desarrollados en el campo de las patologías del sistema linfático, para continuar desarrollando su teoría sobre la efectividad del Drenaje Linfático Manual (DM) tanto en el tratamiento del edema como en su prevención. Subrayó en este sentido que entre el 25 y el 30% de los edemas que surgen tras una cirugía de cáncer de mama pueden ser evitados con una correcta aplicación de DLM, con la consiguiente reducción de costes sanitarios: “El tratamiento preventivo y sistemático es barato”, sentenció en este sentido Leduc.

Durante su exposición Leduc mostró espectaculares imágenes de pacientes en las que se constata los inmediatos resultados del tratamiento con DLM tanto en Linfedemas primarios como secundarios y en postoperatorios en cánceres de mama, ovarios y próstata.

Ponencia del doctor Javier Villaverde

Inició el turno de ponencias el doctor Javier Villaverde Rodríguez, especialista en Angiología y Cirugía Vascular en el CHUS y docente en la USC, que explicó cómo conseguir un adecuado diagnóstico del Linfedema, su tipificación en función de su etiología y grado de afectación clínica, para de esta forma poder afrontar un correcto tratamiento por parte de un equipo multidisciplinar especializado.

Tras señalar que la patología linfática es la “hermana pobre” de la Cirugía Vascular y destacar que los fisioterapeutas son los “actores principales en la prevención, tratamiento y seguimiento de una patología crónica que no es sólo un problema estético”, Villaverde Rodríguez realizó un pormenorizado repaso a la anatomía y fisiología del sistema linfático y explicó las características del proceso clínico y evolución tanto del Linfedema primario, que calificó como “el más desconocido”; como del secundario, causado según explicó por circunstancias que inciden sobre el correcto funcionamiento del sistema linfático, “principalmente una infección, si bien el más común es el provocado por una cirugía”.

El doctor Villaverde se centró a continuación en el diagnóstico, destacando la importancia de una buena historia clínica (anamnesis) y de una correcta exploración y examen físico, analizando los pros y los contras de las diferentes pruebas clínicas que pueden utilizar en el diagnóstico diferencial: volumetría, tomografía, ecografía, eco-doppler, resonancia magnética, TAC, linfografía, linfogammagrafía, la linfografía isotópica, linfografía fluoroscópica…

Ponencia del doctor Masiá

Los avances en los procedimientos reconstructivos e paliativos en el Linfedema secundario a través de la Cirugía fue el tema analizado por el doctor Jaume Masiá Ayala, que comenzó señalando que Galicia es la comunidad autónoma más activa en la lucha contra el Linfedema.

Señaló el doctor Masiá que la cirugía del cáncer de mama provoca en el mundo 300.000 nuevos casos al año de Linfedema, y que en España la cifra de afectados se dispara hasta 1.672.000 personas, explicando que sólo en los últimos 10/15 años se ha despertado un auténtico interés por el estudio del sistema linfático y denunciando la falta evidencia científica en todas las disciplinas implicadas.

Después de asegurar que la tecnología está constantemente revolucionando la Medicina y la Cirugía, Masía apostó por la utilización de las nuevas técnicas de diagnóstico por imagen, “que nos permiten conocer mejor el estado del desorden un sistema como el linfático, cuya anatomía es muy diferente entre una y otra persona, por lo que los resultados que nos encontramos con estas nuevas técnicas son también diferentes”. En este sentido, Masiá apuesta por la combinación de técnicas de diagnóstico por imagen para mejorar el diagnóstico.

El doctor Masiá se refirió finalmente a la Fisioterapia catalogándola de absolutamente necesaria ante todo tipo de cirugía,  con un trabajo intenso del fisioterapeuta tanto de manera previa como posterior.

Se suscitó a continuación un interesante debate entre los doctores Leduc, Villaverde y Masiá tanto en relación a los posibles efectos secundarios causados por los líquidos de fluorescencia que se usan en las nuevas técnicas de diagnóstico, así como sobre la idoneidad del ejercicio terapéutico en el proceso de tratamiento del Linfedema. No obstante, tal y como subrayó el moderador de la mesa, el fisioterapeuta Bruno Chacón, todos los ponentes coincidieron en hablar de la necesidad de potenciar la prevención y del fundamental papel de la Fisioterapia en el abordaje integral del Linfedema.

Ponencia de la doctora Isabel Forner

Ya por la tarde, la segunda mesa se inició con la ponencia de la doctora Isabel Forner Cordero, especialista en Medicina Física y Rehabilitadora, en la que habló del tratamiento integral del Linfedema para descongestionar las vías linfáticas y reducir el volumen del miembro afectado, deteniéndose en explicar las características de la terapia descongestiva, la presoterapia neumática, los vendajes multilcapas o multicomponentes y el drenaje linfático manual.

Su apuesta es realizar un tratamiento personalizado, individualizado y adaptado a cada paciente, variando el uso e intensidad de cada técnica en virtud de las características del individuo. En el aspecto de las diferentes terapias de mantenimiento a largo plazo, la doctora Forner reclamó el desarrollo de estudios de investigación que permitan implantar estándares internacionales basados en criterios de calidad y efectividad.  

Ponencia de la fisioterapeuta Pilar García López

Fisioterapeuta especializada en patología vascular-linfática, Pilar García López habló en su ponencia de una competencia propia de la Fisioterapia, como es el tratamiento del Linfedema mediante la Terapia Descongestiva Compleja, tanto en su etapa intensiva como de tratamiento.

Inició su intervención resaltando la importancia que para el fisioterapeuta especializado en este campo tiene disponer de un profundo conocimiento del sistema y la anatomía linfática, porque tal y como aseguró “ningún sistema linfático es igual a otro y por consiguiente no todos los pacientes responden de igual manera a un tratamiento”.

Realizó a continuación un pormenorizado repaso a las diferentes maniobras que conforman el Método Leduc de drenaje linfático manual, “que puede otorgar al paciente una total independencia durante años” y que se pueden compaginar en el tiempo con la aplicación de otras técnicas, como la presoterapia, los vendajes multicapas o las prendas de compresión, que mantienen una presión tisular elevada y evitan la reinstalación del edema. En este aspecto, Pilar García hizo especial hincapié en la colocación de vendajes multicapas también es una competencia propia de la Fisioterapia y resaltó que “el tratamiento físico aplicado por un fisioterapeuta tiene un riesgo mínimo y mejora el estado de la enfermedad en la mayoría de los casos, independientemente de su etología subyacente”. “De hecho –añadió- a menudo es el tratamiento conservador más eficaz en el Linfedema y, aunque no se opone al tratamiento quirúrgico, representa siempre la primera estrategia terapéutica”.

Para finalizar, Pilar García explicó la existencia de algunas contraindicaciones: el drenaje linfático manual no debe aplicarse en casos de afecciones agudas locales como la linfangitis (inflamación del sistema linfático), así como en erisipelas (infección de la dermis- hipodermis) o celulitis (inflamación de los tejidos blandos de la piel); el vendaje multicapas y la presoterapia no deben ser aplicados en caso de insuficiencia cardiaca avanzada; y, en caso de enfermedad periférica avanzada en las extremidades, tampoco debe aplicarse el vendaje multicapas.

Ponencia del profesor Marcos Calvo Martínez

Finalizó el turno de ponencias la ofrecida por el profesor Marcos Calvo Martínez, psicólogo experto en acompañamiento a pacientes y familias afectadas por el cáncer, con formación en Psicooncología, Promoción de la Salud y Psicosociología Aplicada, que participó en la creación en Galicia de la primera Unidad de Psicooncología integrada en un Servicio de Oncología, concretamente en el CHUS.

Calvo Martínez inició su ponencia explicando que la Psicooncología trabaja en el “desgaste” que sufren los profesionales que se dedican al ámbito oncológico, para continuar haciendo hincapié en que los pacientes oncológicos están sometidos a muchos cambios (físicos, psicológicos, sociales, laborales y familiares) que condicionan su calidad de vida. Además de padecer síntomas comunes de estrés postraumático y miedo a la recaída, en el caso concreto del Linfedema se producen alteraciones en su cuerpo que en muchos casos desembocan en  trastornos en su estado de ánimo.

Tras señalar que el Linfedema es una patología que normalmente se subestima en las consultas oncológicas, recordó a todos los profesionales reunidos en las Xornadas que no tratan únicamente patologías, sino que tratan a personas, por lo que siempre deben tener en cuenta los aspectos psicosociales a los que los pacientes se pueden ver sometidos, que deben escuchar sus inquietudes y preocupaciones y que, en la medida de lo posible, intenten solventar sus incertidumbres e impotencia ofreciéndoles un plan de controlabilidad de su enfermedad. 

Acceder a la noticia
Esta página web usa cookikes
Este sitio web utiliza cookies para que usted tenga la mejor experiencia de usuario. Puedes obtener más información aquí: Más información